KOTA BHARU: Lebih 1.2 juta hektar kawasan atau 12,150 kilometer persegi (km2) yang berpotensi memiliki unsur nadir bumi (REE) di seluruh negara terdedah kepada kegiatan risiko perlombongan haram kerana kaedah melombong yang mudah.
Selain tidak memerlukan peralatan berat yang banyak, REE menjadi tarikan kegiatan haram itu kerana harga jualannya yang mahal.
Penyelidik di Pusat Kajian Gold, Rare Earth and Material Technopreneruship Centre (GREAT), Pejabat Timbalan Naib Canselor Penyelidikan dan Inovasi, Universiti Malaysia Kelantan (UMK), Prof Dr Abdul Hafidz Yusoff, berkata sudah tiba masanya Kerajaan Persekutuan dan negeri memberi tumpuan kepada pelombongan REE kerana ia mampu meningkatkan ekonomi negeri dengan hasil baharu.
Beliau yang juga Pengarah Bahagian Pengurusan Penyelidikan (RMD) UMK, berkata proses untuk mendapatkan hasil REE itu jauh lebih mudah berbanding perlombongan lain seperti emas atau kuari serta aktiviti pembalakan.
Pada masa sama, lokasi berpotensi itu berada di kawasan berbukit sekali gus menyukarkan pihak berkuasa untuk membuat pemantauan bagi mengelak ia dilombong pihak tidak bertanggungjawab.
Berdasarkan rekod Jabatan Mineral dan Geosains Malaysia (JMG), 10 negeri yang dikenal pasti berpotensi miliki REE iaitu Terengganu, Kelantan, Pahang, Perak, Kedah, Negeri Sembilan, Melaka, Johor, Selangor dan Sarawak dengan jangkaan nilaian sebanyak RM809.6 bilion
Daripada jumlah itu, Terengganu merekodkan kawasan berpotensi paling luas iaitu 575,000 hektar, Kelantan 205,000 hektar, Perak 135,000 hektar, Pahang 100,000 hektar, Kedah 90,000 hektar, Johor 45,000 hektar dan Melaka 10,000 hektar.
Pada 1 Jun lalu, Menteri Sumber Asli, Alam Sekitar dan Perubahan Iklim, Nik Nazmi Nik Ahmad, berkata pelan berkaitan prosedur operasi standard (SOP) Perlombongan Unsur Nadir Bumi Bukan Radioaktif (NR-REE) akan dikeluarkan dalam tempoh terdekat.
Ketika ini SOP itu sudah siap dan kementerian sedang menyiapkan pelan yang meliputi pembangunan NR-REE dari peringkat perlombongan sehingga peringkat hiliran.
Abdul Hafidz berkata, proses untuk melombong bagi mendapatkan REE juga tidak membabitkan penggunaan jentera berat sebagaimana aktiviti perlombongan lain.
"Sebagai contoh untuk satu-satu kawasan yang dikenal pasti terdapat REE, mereka hanya menggunakan beberapa bahan untuk mendapatkan hasil iaitu memasukkan paip di dalam tanah berkenaan serta memasukkan bahan kimia tertentu dalam paip berkenaan.
"Dalam tempoh dua minggu atau sebulan, bergantung kepada kepadatan dan struktur tanah, bahan kimia berkenaan akan 'menarik' REE daripada tanah keluar melalui paip terbabit hasil tarikan graviti dalam bentuk cecair.
"Selepas itu, mereka akan memproses hasil cecair REE berkenaan menggunakan bahan kimia yang bersesuaian sebelum ia bertukar menjadi serbuk karbonat.
"Serbuk REE karbonat itu akan dijual dengan harga lebih AS$4,000 untuk satu tan dan permintaan terhadap sumber REE itu adalah tinggi," katanya kepada BH.
Abdul Hafidz yang juga Pensyarah Program Teknologi Mineral, Fakulti Biokejuruteraan dan Teknologi berkata, lokasi potensi REE di kawasan yang berbukit selain tidak memerlukan penggunaan jentera berat, menyebabkan pihak tidak bertanggungjawab mengambil kesempatan melakukan perlombongan haram.
Beliau berkata, lebih lambat sumber REE itu mengambil masa untuk dilombong oleh mana-mana negeri, besar kemungkinan negara berdepan kerugian lebih besar akibat perlombongan haram.
"Proses melombong REE di satu-satu kawasan hanya boleh dilakukan sekali dan sekiranya sudah dilombong pihak tidak bertanggungjawab itu, kerajaan negeri sudah kerugian kerana hasil REE di situ sudah habis.
"Justeru, pemantauan di lokasi yang dikenal pasti perlu dipertingkatkan oleh agensi berkaitan sekiranya kawasan berkenaan belum dilombong bagi mengekang kegiatan perlombongan haram.
"Malah, sekiranya mana-mana negeri termasuk Kelantan memberi tumpuan khusus kepada REE, ia boleh mengurangkan kebergantungan kepada hasil pembalakan," katanya.
Pada 9 Disember lalu, polis menahan 55 individu selepas membongkar kegiatan perlombongan REE disyaki secara haram di Gua Musang, Kelantan sebelum bahan itu dikumpul serta diproses di Banting, Selangor untuk dieksport.
Semua mereka ditahan menerusi Operasi Khazanah Khas 1/24 dalam tiga serbuan berasingan dengan dua serbuan di Gua Musang dan satu serbuan di Banting bermula jam 5.40 pagi.
Serbuan pertama dijalankan di sebuah lombong REE dipercayai beroperasi secara haram di FELDA Aring 8, Gua Musang pada jam 5.40 pagi sebelum menyerbu sebuah stor di lokasi berhampiran pada jam 8.40 pagi.
Serentak dengan serbuan itu, anggota polis menyerbu sebuah gudang di Kawasan Perusahaan Olak Lempit, Banting yang disyaki menjadi lokasi transit bahan REE yang disyaki dilombong secara haram di Gua Musang.
Hasil serbuan di Olak Lempit, polis menahan empat individu, iaitu seorang tempatan dan tiga warga asing, manakala di FELDA Aring, seramai 46 suspek ditahan termasuk lima tempatan, manakala bakinya terdiri daripada warga asing pelbagai warganegara.
